Co z tym seksem

Za nami Walentynki. Święto zakochanych i chorych na epilepsję. O tym drugim znaczeniu tego dnia rzadko się pamięta, za to moje usiłowania, aby świętować radośnie pierwsze, przepłaciłam potężnym kacem (wypiłam tylko dwa kieliszki wina, drodzy państwo, to już starość). No i na tym kacu naszło mnie na rozmyślania co do seksu. I cenzury.

Moje zdanie co do cenzurowania książek i w ogóle dzieł artystycznych od lat było niezmienne: zdecydowanie przeciw. Artysta ma swoje prawa do tworzenia światów i postaci, jakie mu się żywnie podobają, a odbiorca ma pełne prawo do głosowania za lub przeciw za pomocą portfela. Coś ci nie pasuje, nie kupujesz. Pomysły, aby zakazać ukazywania w sztuce jakichś idei, poglądów, tudzież nakazać przedstawianie je w ściśle określony sposób uważałam za zamach na wolność artystyczną. Lecz co w takim razie z zabronionymi przez prawo czynnościami? Nie chciałabym w żaden sposób mieć do czynienia z książką, która propagowałaby lub przedstawiałaby w pozytywny sposób pedofilię. Z drugiej strony  „Lolita” Nabokova, opisująca erotyczną obsesję na punkcie dwunastolatki, jest uznawana za jedno z arcydzieł literatury światowej. Kontrowersyjna, bulwersująca, ma z pewnością dużą wartość artystyczną. Gdyby trzymać się ściśle zasady, że publikowane powieści powinny być nieskazitelne pod względem moralnym i prezentować tylko słusznie ideowo postawy, „Lolita” nie powinna się w ogóle ukazać. A jednak jej rola i znaczenie dla kanonu europejskiej kultury jest niezaprzeczalna.

Ostatnio usiłowałam przeczytać książkę, której z dziełem Nabokova nie da się nawet porównać pod względem wartości literackiej, niemniej jednak która odbiła się szerokim echem w mediach zajmujących się współczesną literaturą. Mowa o „365 dniach” Blanki Lipińskiej. Zazwyczaj staram się być łagodna w ocenach pisarskich wysiłków, z nadzieją, że jeśli uda mi się kiedykolwiek cokolwiek wydać, to inni będą łagodni wobec mnie. Tu jednak nie dam rady ukryć swojego poglądu, że powieść ta jest koszmarnie napisana pod względem stylistycznym i logicznym. W sierpniową noc na Sycylii palą w kominku (wiadomo, trzeba jakoś walczyć  z dzikim mrozem), główna bohaterka jest głupia jak but, a główny bohater jeszcze durniejszy. Laurze tajemnicza choroba serca włącza się jedynie wtedy, kiedy autorka potrzebuje wyłączyć ją na jakiś czas z akcji (pewnie po to, aby zastanowić się, co dalej), natomiast kompletnie nie przeszkadza  naszej romansowej heroinie chlać do upadłego oraz nie przysparza jej najmniejszych rozterek, kiedy budzi się w obcym miejscu bez swoich leków. Massimo, genialny i wszechmocny szef mafii, zatrudnia beznadziejnych ochroniarzy, co nie mają wystarczająco dobrej kondycji, aby dogonić chorą na serce kobietę zasuwającą po bruku na szpilkach. Już daruję sobie opisy, jak on trzyma ją za ramię i patrzy z podziwem na jej półnagie ciało, a ona się odsuwa i idzie, idzie, idzie… (do cholery, nawet goryl nie ma tak długich rąk). No nic to, zdarza się, pisać każdy może, jeden lepiej, drugi gorzej.

Bardziej niepokoi mnie warstwa obyczajowa tej książki. Z tego, co czytałam, autorka chwali się w wywiadach, że chciała zmienić sposób patrzenia Polek na seks i związki oraz nauczyć ich czegoś nowego. Zatem jakąż to wiedzę my, zapyziałe i nienowoczesne madki polki i młode dziewice, możemy wynieść z tej pasjonującej lektury?

•  że jeśli gwałci przystojny i bogaty, to nie jest to gwałt (patrz scena ze stewardessą na pokładzie samolotu, którą Massimo w bardzo brutalny sposób zmusza do seksu oralnego)
•  że facet nie musi podczas stosunku brać pod uwagę życzeń i potrzeb swojej partnerki (-„nie mam na to ochoty” -„tak, wiem” i robi swoje)
•  że syndrom sztokholmski w narodzie jest silny i jeśli facet porywa, przymusza, straszy śmiercią bliskich, ale za to więzi w luksusowych warunkach i zabiera na markowe zakupy, to wszystko jest w porządku.

Tak, rozumiem, to tylko literatura, i to nie roszcząca sobie pretensji do bycia szczególnie ambitnym gatunkiem. Czy zatem można od niej wymagać, aby przedstawiała słuszny i „właściwy” obraz związku? I jaki miałby to być? Partnerski, tradycyjny, schabowy z mizerią w niedzielę, wspólne spontaniczne podróże w nieznane, podejmowanie decyzji we dwoje? Literatura powinna, moim zdaniem, odzwierciedlać złożoność świata. Pokazywać różnych ludzi, różne pragnienia, marzenia, systemy wartości. Także zapewne takie, w których najwyższym priorytetem jest torebka od Gucciego. Inna sprawa, że oczekuję od bohaterów książek i filmów choć odrobinę emocjonalnej i psychologicznej wiarygodności.

No dobrze, czyli uważam, że „365 dni” literaturą wysokich lotów nie jest. Ale czy jest szkodliwa? Moim zdaniem tak. Robi szkodę w dzisiejszych czasach, kiedy mnóstwo osób próbuje walczyć o równość w relacjach między kobietą a mężczyzną, , o to, że „nie” w seksie znaczy „nie”, a nie „no może, jak się postarasz lub będziesz bardzo naciskał”.  Obawiam się, że ta książka może narobić bałaganu w głowach, zwłaszcza młodym kobietom i mężczyznom.  Massimo w książce jest przedstawiony jako brutalny, bezwzględny, nie zważający na uczucia i potrzeby kobiet gwałciciel, który bierze, co chce i robi, co chce. Wygląda na to, że według autorki  jego uroda i pieniądza dają mu do tego prawo.

Z drugiej strony, to tylko książka. To odbiorca decyduje, co z niej weźmie i jaką wartość wyciągnie. Jeśli potraktuje się to z dużym przymrużeniem oka, w kategoriach kobiecych fantazji, to któż ma prawo decydować, o czym mamy prawo marzyć? Niemniej jednak w kontekście społecznym jest to pozycja, która nie reprezentuje sobą pozytywnych wzorców.

I tu cały smaczek. Jedyna rzecz właściwie, która naprawdę mnie w tej sprawie bulwersuje. Wiecie, kto zajmuje się wydaniem i bardzo intensywną promocją „365 dni”? Wydawnictwo Agora. To samo, które w marcu 2019 r. w ramach walki z seksizmem wykupiło i zamknęło czasopismo erotyczne „Twój weekend”. „Chodzi o symboliczny koniec epoki uprzedmiotawiania kobiet” – skomentowała wówczas to wydarzenie Agnieszka Siuzdak, dyrektor pionu Gazeta.pl.

Komentarza pani Agnieszki w sprawie promowania uprzedmiotawiania kobiet w „365 dniach” jakoś nie znalazłam. Jeśli ktoś jakiś by znalazł, byłabym wdzięczna za podesłanie. Z czystej ciekawości. Może bym zrozumiała, jaka jest różnica między erotycznym czasopismem dla facetów, zawierającym roznegliżowane zdjęcia kobiet i teksty na temat seksu, a książeczką  przedstawiającą kobietę jako głupią i pustą laskę, która za zakupy w ekskluzywnych butikach godzi się na uwięzienie i molestowanie. Bo serio, może zgłupiałam już od tych pieluch i opieki nad całą masą dzieci, ale nie potrafię zrozumieć, dlaczego świerszczyk z erotycznymi zdjęciami modelek, które wyrażają zgodę na ich publikację i zarabiają na tym kasę, jest „seksistowskim uprzedmiotawianiem kobiet”, z którym trzeba zrobić porządek, a przedstawianie przemocowca jako ideału męskości to super nowoczesna literatura, której należy się promocja wszem wobec.

Ale jak nie wiadomo, o co chodzi, to zazwyczaj chodzi o pieniądze.